به گزارش گروه بینالملل «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در مذاکرات اخیر ایران و آمریکا برخلاف سالهای گذشته، نقش اروپا به شکل چشمگیری کاهش یافته و عملا نماینده اروپا که قبلا نقش میانجی را بازی میکرد به حاشیه رفته است. این کمرنگ شدن را میتوان نتیجه ترکیبی از افول قدرت اروپا، ناتوانی این قاره در عمل به تعهدات خود پس از خروج آمریکا از برجام و تغییر اولویتهای ژئوپلیتیکی واشنگتن دانست. در حالی که مذاکرات فنی میان ایران و آمریکا قرار است شنبه در عمان آغاز شود و هماکنون سیدعباس عراقچی نیز در سفر چین بهسر میبرد، نادیده گرفته شدن اروپا در این تحولات بیش از پیش آشکار شده است.
افول قدرت اروپا و تغییر معادلات جهانی
اروپا که زمانی نقش کلیدی در دیپلماسی جهانی ایفا میکرد، در دهه گذشته با چالشهای متعددی مواجه شده و قدرت آن به ضعف گراییده. بحرانهای داخلی نظیر برگزیت، تنشهای اقتصادی پس ازهمهگیری کووید۱۹و وابستگی شدید به منابع انرژی روسیه بهویژه پیش ازجنگ اوکراین در سال۲۰۲۲ باعث شده اتحادیه اروپا نتواند بهعنوان یک بازیگر مستقل و قدرتمند در صحنه بینالمللی عمل کند. بهعنوان مثال جنگ اوکراین نشان داد اروپا حتی در تعیین تکلیف پروندههای حیاتی خود مانند بحران انرژی به حمایت آمریکا وابسته است.علاوه بر این، شکاف فزاینده فراآتلانتیک در دوره دوم ریاستجمهوری دونالد ترامپ نیز نقش مهمی در این روند داشته. سیاستهای یکجانبهگرایانه آمریکا بهویژه پس از بازگشت ترامپ به قدرت، باعث شده واشنگتن تمایل کمتری به هماهنگی با متحدان اروپایی خود نشان دهد. بهعنوان نمونه، گزارشهایی از عدم اطلاعرسانی آمریکا به کشورهای اروپایی درباره مذاکرات هستهای منتشر شده که نشاندهنده کاهش اولویت اروپا برای واشنگتن است.
ناکامی اروپا در عمل به تعهدات برجام
از مهمترین دلایل کمرنگ شدن نقش اروپا در مذاکرات ایران و آمریکا و عدم اهمیت این مسأله برای ایران، ناتوانی این قاره در عمل به تعهدات خود پس از خروج آمریکا از برجام است.علاوه بر این، قاره سبز در برخی موارد با ایفا کردن نقش پلیس بدمذاکرات به اهرمی برای فشار بر ایران در مذاکرات برجامی تبدیل شده بود. پس از خروج یکجانبه آمریکا، کشورهای اروپایی(فرانسه،آلمان وبریتانیامعروف به تروئیکا)متعهدشدند با ایجاد سازوکارهایی نظیر اینستکس (INSTEX) به ایران کمک کنند از مزایای اقتصادی برجام بهرهمند شود اما این سازوکار عملا ناکارآمد بود و نتوانست تسهیل معناداری در تجارت با ایران ایجاد کند. این ناکامی نهتنها اعتبار اروپا را نزد ایران بیش از پیش خدشهدار کرد بلکه باعث شد تهران در تعهدات برجامی خود تجدیدنظر کند. همین اتفاقات جایگاه آن را بهعنوان یک میانجی قابل اعتماد تضعیف کرد.
تغییر اولویتهای آمریکا و کنار گذاشتن اروپا
اخیرا آمریکا تمایل بیشتری به مذاکره با ایران بدون دخالت اروپا نشان داده. مذاکرات فنی که قرار است شنبه در عمان برگزار شود، نمونهای از این رویکرد است. عمان که پیشتر نیز بهعنوان میانجی میان ایران و آمریکا عمل کرده، اکنون به محلی برای مذاکرات تبدیل شده که در آن خبری از حضور نمایندگان اروپایی نیست. گزارشها حاکی از آن است که سه قدرت اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) بهطور کامل از این روند کنار گذاشته شدهاند. برخی دیپلماتها به رسانهها گفتهاند آمریکا بدون مشورت با آنها دست به ابتکار عمل زده و اعتماد میان طرفین کاهش یافته است.
در نهایت، مذاکرات پیشرو در عمان و تحرکات دیپلماتیک ایران با چین و روسیه نشان میدهد پرونده هستهای ایران در حال ورود به فاز جدیدی است که در آن اروپا نقش حاشیهای دارد.برای اروپا،بازسازی اعتبار ویافتن راههایی برای بازیابی نفوذ دیپلماتیک، چالشی بزرگ خواهد بود که نیازمند بازنگری در رویکردها و تقویت استقلال استراتژیک این قاره است.
برگزاری جلسه فنی-کارشناسی ایران و آمریکا در روز شنبه
اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت امور خارجه در گفتوگو با خبرنگاران، از برگزاری نشست فنی-کارشناسی ایران و آمریکا در روز شنبه آینده خبر داد. به گفته بقائی، بنا به پیشنهاد عمان و توافق هیاتهای نمایندگی ایران و آمریکا، جلسه مشورتی فنی دو کشور که قرار بود در چارچوب گفتوگوهای غیرمستقیم دو طرف امروز برگزار شود، به روز شنبه آینده، همزمان با حضور روسای هیاتهای دو کشور، موکول شد.
گزارش از محمد جهاد
